Posted on

Referendum WIV 2017 voorwoord

Op 21 maart 2018 kunt u in het kader van een raadgevend referendum uw mening geven over de nieuwe Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (WIV 2017). Deze wordt ook wel aangeduid als Sleepwet, hetgeen verwijst naar de uitbreiding van mogelijkheden om communicatieverkeer af te luisteren (door middel van bulkinterceptie) door de inlichtingendiensten (AIVD en MIVD). Dit is echter slechts één aspect van de WIV 2017.

Volgens de overheid draagt de WIV 2017 bij aan de nationale veiligheid en de effectiviteit van de inlichtingendiensten. Veel mensen denken hierbij in eerste instantie aan het voorkomen van terroristische aanslagen. De inlichtingendiensten richten zich echter niet alleen op (potentiële) terroristen, maar op veel meer mensen en zaken die volgens de diensten een bedreiging zouden vormen voor de democratische rechtsorde. Een dreiging die echter niet altijd evident is.

Lees meer “Referendum WIV 2017 voorwoord”

Posted on

De WIV in historisch perspectief

Met invoering van de WIV 2017 worden de bevoegdheden van de inlichtingendiensten verder uitgebreid terwijl controlemogelijkheden en het toezicht op de werkwijze beperkt blijven.

De overheid wil de nieuwe Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten 2017 (WIV 2017) invoeren omdat de oude wet (WIV 2002) gemoderniseerd moet worden. Maar ook omdat de bevoegdheden in de ‘oude’ wet te beperkt zouden zijn voor de diensten. Bepaalde wetten zijn decennia oud en het is dan goed om deze aan te passen.

Lees meer “De WIV in historisch perspectief”

Posted on

WIV: Uitbreiding of paal en perk?

De vraag is of de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten moet blijven groeien naar de behoeften van de inlichtingendiensten, of juist een kader moet stellen.

Halverwege de jaren ’50 van de vorige eeuw sloeg het 105 Verbindingsverkenningsbataljon zijn kamp op in Gorinchem. Met ruim tachtig kroegen een lustoord ‘waar de meisjes niet schuw waren voor de wapenrok’, aldus de toenmalige bataljonscommandant. Deze eenheid van de Koninklijke Landmacht was belast met het afluisteren en onderscheppen van berichten van radiozenders van het Sovjetleger en het peilen van zijn troepenbewegingen in het kader van de Koude Oorlog.

Lees meer “WIV: Uitbreiding of paal en perk?”

Posted on

Hacken door inlichtingendiensten. Veilig?

De WIV 2017 beoogt de veiligheid te vergroten, maar het hacken door de inlichtingendiensten leidt tot nieuwe veiligheidsrisico’s voor de burger.

Het is de zomer van 2014. Op een kantoor in Zoetermeer rollen er allerlei tekens over het scherm van de hacker. Een analist ontvangt live camera beelden van wat een grauwe passage lijkt te zijn in een onbelangrijk gebouw nabij het Rode Plein in Moskou.

Lees meer “Hacken door inlichtingendiensten. Veilig?”

Posted on

Gevaar voor de rechtsorde?

De AIVD heeft een zeer ruime opvatting over personen en organisaties die een bedreiging zouden vormen voor de nationale veiligheid en democratische rechtsorde.

De AIVD houdt zich bezig met dreigingen tegen de Nederlandse staat en de democratische rechtsorde. Tijdens de Koude Oorlog, toen er sprake was van een duidelijk vijandbeeld, was het helder. Communisten vormden een bedreiging. Na de val van de Muur verlegde de AIVD haar werkterrein en werden ´bedreiging´ en ´democratische rechtsorde´ steeds ruimer gedefinieerd.

Lees meer “Gevaar voor de rechtsorde?”

Posted on

Regering stelt verkeerde prioriteiten

‘Om het werk goed en effectief te kunnen blijven doen, moeten de diensten dan ook daar ‘zijn’ waar de informatie is.’ Dit stelt de AIVD op haar website. De WIV 2017 richt zich derhalve vooral op de mogelijkheden van inlichtingendiensten om meer informatie te vergaren. De vraag echter is of dáár nu wel het probleem ligt. ‘Zijn’ de diensten dan niet daar waar de informatie zich bevindt?

Het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten heeft al in 2015 opgemerkt dat de regering met betrekking tot de nieuwe interceptiebevoegdheid die de WIV 2017 mogelijk maakt niet goed heeft uitgelegd ‘waarom deze bevoegdheid noodzakelijk is, waarom de bestaande bevoegdheden niet in voldoende mate volstaan en welke (ernstige) problemen de voorgestelde bevoegdheid precies gaat oplossen’.

Lees meer “Regering stelt verkeerde prioriteiten”

Posted on

Waar is bulkinterceptie goed voor?

Volgens de overheid is bulkinterceptie noodzakelijk om aanslagen te voorkomen. Maar het middel kan het zicht van de inlichtingendiensten dusdanig vertroebelen waardoor potentiële aanslagplegers door de mazen van het sleepnet glippen.

Het massaal aftappen van het internetverkeer, ook wel bulkinterceptie genoemd, is volgens de overheid noodzakelijk om de nationale veiligheid te vergroten en terroristische aanslagen te voorkomen. De in de WIV 2017 opgenomen bevoegdheid tot bulkinterceptie geeft de inlichtingendiensten de mogelijkheid om grote hoeveelheden communicatie (telefoon en internet) zonder selectie, dus van iedereen in een bepaalde stad of zelfs land, te verzamelen.

Lees meer “Waar is bulkinterceptie goed voor?”

Posted on

Resultaat inzet diensten onbekend

Het gebrek aan transparantie van de AIVD en MIVD maakt een analyse van de effectiviteit en toegevoegde waarde van hun bijdragen aan de nationale veiligheid onmogelijk.

Nederland kent twee inlichtingendiensten. De Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) brengt politiek maatschappelijke ontwikkelingen en bedreigingen in kaart en waarschuwt voor bedreigingen en risico’s. Volgens haar jaarverslag van 2016 produceerde de dienst 152 ambtsberichten, 457 inlichtingenrapporten en 118 dreigingsproducten. Het jaarverslag specificeert niet over welke onderwerpen is gerapporteerd.

Lees meer “Resultaat inzet diensten onbekend”

Posted on

CTIVD: Toezicht zonder gevolgen?

Toezicht en controle op de AIVD en MIVD is in de loop der jaren mondjesmaat toegenomen. Tot 2002 waren de verantwoordelijke ministers, soms aangevuld met andere ministers of de Rechtbank Den Haag, hiervoor verantwoordelijk. Daarna veranderde dit met de invoering van de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD).

De CTIVD beoordeelt achteraf of de AIVD en de MIVD zich aan de regels en wetgeving hebben gehouden en geeft adviezen. De verantwoordelijke ministers kunnen de aanbevelingen van het CTIVD naast zich neerleggen. De toezichthouder heeft inmiddels 55 rapporten gepubliceerd. In 2016 heeft zij vijf rapportages afgerond, waaronder bijvoorbeeld een rapport over de afluisterbevoegdheid van de MIVD en een rapport over de invulling van criteria voor samenwerking met buitenlandse diensten.

Lees meer “CTIVD: Toezicht zonder gevolgen?”

Posted on

CIVD: Onnodig stiekem?

De Commissie voor de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CIVD), in de volksmond ook wel de commissie Stiekem genoemd, bestaat sinds 1952. In de commissie hebben de fractievoorzitters van de grootste partijen zitting. Op dit moment bestaat de CIVD uit vijf fractievoorzitters, drie van de coalitiepartijen (VVD, CDA, D66) en twee van oppositiepartijen (PVV en GL). De commissie vergadert onder strikte geheimhouding, maar brengt summier verslag uit aan de Kamer.

Het functioneren van de CIVD staat al jarenlang ter discussie. Toenmalig commissievoorzitter Van Thijn zat in de jaren ’70 regelmatig alleen te vergaderen met ministers en ambtenaren. Naar verluidt zaten sommige fractievoorzitters, die wel kwamen opdagen, te slapen of hadden zij de stukken niet gelezen. Het is niet bekend of het met de vergaderdiscipline van de commissie nog steeds zo schrijnend gesteld is. Wel is bekend dat de helft van de leden in 2016 niet op de vergaderingen aanwezig was.

Lees meer “CIVD: Onnodig stiekem?”

Posted on

TIB: Onafhankelijkheid in het geding?

In de WIV 2017 heeft de wetgever een nieuwe commissie in het leven geroepen: de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB). De TIB toetst of de besluiten van de minister over de inzet van bevoegdheden rechtmatig zijn, bijvoorbeeld een besluit om over te gaan tot bulkinterceptie of hacken. Anders dan de reeds bestaande Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) toetst de TIB de inzet van bevoegdheden vooraf.

De benoemingsprocedure voor de TIB wordt in de WIV 2017 omschreven. De commissie bestaat uit een voorzitter en twee leden, waarvan één lid over technische deskundigheid dient te beschikken. De Nationaal Ombudsman en de hoogste rechters bevelen gezamenlijk voor elke functie drie potentiële kandidaten aan. Daarna draagt de Tweede Kamer per functie drie kandidaten voor aan de minister van Binnenlandse Zaken: voor het voorzitterschap, het algemene lid en voor de technisch expert.

Lees meer “TIB: Onafhankelijkheid in het geding?”

Posted on

BVD: Lessen uit het verleden

Kunnen we er op vertrouwen dat een geheime dienst die geen afstand heeft gedaan van een dubieus verleden in de huidige praktijk wél de nodige zorgvuldigheid zal betrachten?

Ondanks veel gemopper over allerlei zaken hebben de meeste Nederlanders in het algemeen nog wel vertrouwen in wat de overheid namens ons doet of nalaat. De rechtsstaat is stevig verankerd in de samenleving. Wetten bieden de burgers in principe bescherming tegen onrecht, onveiligheid, machtsmisbruik en willekeur.

Lees meer “BVD: Lessen uit het verleden”

Posted on

Nederland koploper bulkinterceptie?

In de WIV 2017 worden vergaande bevoegdheden aan de Nederlandse inlichtingen- en veiligheidsdiensten toegekend. In vergelijking met Britse en Duitse wetgeving levert dat een aantal overeenkomsten en verschillen op.

De Duitse en Britse wetgeving bieden net als de WIV 2017 de inlichtingendiensten de bevoegdheid om communicatie in bulk van het internet te tappen. Bulk betekent dat de diensten grote hoeveelheden communicatie tegelijkertijd kunnen afluisteren zonder selectie, dus van ieder individu in een bepaalde stad of zelfs land.

Lees meer “Nederland koploper bulkinterceptie?”

Posted on

Schade burger door WIV 2017 is irrelevant

De nieuwe Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (WIV 2017) zou volgens velen nodig zijn in de strijd tegen terrorisme. Vaak wordt er daarbij op gewezen dat bij bulkinterceptie van metadata de privacy van burgers niet wezenlijk wordt aangetast. Juist grootschalige gegevensverzamelingsprocessen zijn er immers niet op gericht om zaken te weten te komen over concrete individuen.

Dit argument raakt ook aan een basaal uitgangspunt dat zowel in de privacyliteratuur als -jurisprudentie wordt omarmt, namelijk dat burgers alleen een beroep kunnen doen op hun recht op privacy als zij kunnen aantonen direct en individueel geraakt te zijn. Dat wordt in de literatuur wel het non-interference principe genoemd, waaruit volgt dat er bij een interference een inbreuk op een recht is gepleegd.

Lees meer “Schade burger door WIV 2017 is irrelevant”

Posted on

Social media surveillance

De in opdracht van politiediensten uitgevoerde social media surveillance staat op gespannen voet met de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van vergadering en betoging.

Met de Wet op de Inlichtingen en Veiligheidsdiensten 2017 krijgen de inlichtingendiensten meer mogelijkheden om op grote schaal communicatie van burgers af te tappen. De meeste mensen zullen echter nauwelijks beseffen dat de Nederlandse politie al op grote schaal burgers op social media in de gaten houdt.

Lees meer “Social media surveillance”

Posted on

Wetsvoorstel WIV 2017 documenten

De WIV 2017 volgt de WIV 2002 op, die een wijziging is van de eerste Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten uit 1987. Voordien was het werk van de inlichtingendiensten geregeld via een Koninklijk Besluit.

Naast de verschillende wetten met de begeleidende Memorie van Toelichtingen en tussentijdse wijzigingen zijn hier ook te vinden de jaarverslagen van de AIVD, MIVD en de toezichthouder de CTIVD. Daarnaast ook alle toezichtsrapporten van de CTIVD en de jaarverslagen van de CIVD, de commissie stiekem. Daarnaast zijn de reacties van de Raad van State, de CTIVD en de Autoriteit Persoonsgegevens op het wetvoorstel WIV 2017 toegevoegd.

Lees meer “Wetsvoorstel WIV 2017 documenten”